Πρωτοστάτησε στην αναβίωση ενός δικτύου μονοπατιών σε 21 κυκλαδονήσια, συμβάλλοντας έμπρακτα στην προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Τo ίδιο είναι να φτάσεις στο άστυ της αρχαίας Θήρας από το λιθόστρωτο που ξεκινά από το μεσαιωνικό χωριό του Πύργου και ανεβαίνει στον Προφήτη Ηλία, με το να ακολουθήσεις την τσιμεντένια οδό που, από το τουριστικό θέρετρο του Καμαριού, καταλήγει στην ίδια θέση;» λέει ο Τάσος Αναστασίου, ένας άνθρωπος που αφιέρωσε 25 χρόνια από τη ζωή του στην αναβίωση των μονοπατιών στις Κυκλάδες. Εργαζόμενος στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων, συνέβαλε στην αποκατάσταση των κυκλαδίτικων μονοπατιών και την ανάδειξή τους σε διαδρομές πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που ξεπερνούν πλέον τα 600 χλμ. σε 21 από τα συνολικά 24 κυκλαδονήσια.
Αποτέλεσμα; Ο τουρισμός εκτός σεζόν αυξάνεται συνεχώς, τα νησιά βρίσκουν έναν νέο τρόπο να ενισχύουν την τοπική οικονομία και το περιβάλλον προστατεύεται με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Με ποια αφορμή ασχοληθήκατε με τα μονοπάτια; Σε νεαρότερη ηλικία, ταξιδεύοντας σε νησιά για διακοπές, όπου βρισκόμουν περπατούσα. Κάποια στιγμή, συνειδητοποίησα ότι η ιστορία των νησιών ήταν καταγεγραμμένη στα ίδια τους τα μονοπάτια. Ετσι, ενώ είχα σπουδάσει Νομική, αποφάσισα να μην ασχοληθώ με το επάγγελμα και το 1984, σε ηλικία 26 χρόνων, εγκαταστάθηκα στη Σύρο. Δεν υπήρξε αφορμή. Ήθελα απλώς να βρίσκομαι στον ζωτικό μου χώρο, τα νησιά. Ξεκίνησα να δουλεύω στο γραφείο Τύπου της νομαρχίας και το καλοκαίρι του 1995, ως προϊστάμενος πλέον του Τμήματος Πολιτισμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, άρχισαν οι πρώτες δράσεις για την αποκατάσταση και την ανάδειξη των μονοπατιών. Μια καλή συγκυρία ήταν το ότι οι φοιτητές των Τμημάτων Περιβάλλοντος και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας των Πανεπιστημίων Αιγαίου και Κρήτης μάς ζήτησαν να κάνουν θερινή πρακτική άσκηση στις Κυκλάδες. Εμείς τους καλύψαμε τη διαμονή και διατροφή, και εκείνοι περπάτησαν σε αρκετά νησιά και κατέγραψαν, με τη βοήθεια ντόπιων, τις διαδρομές με πολιτιστικό ενδιαφέρον.
Γιατί θεωρείτε σημαντικό να αποκατασταθούν τα μονοπάτια των Κυκλάδων; Το μονοπάτι δεν είναι μια μουσειακά σωζόμενη οδός επικοινωνίας άλλων εποχών, είναι η διάβαση που οδηγεί σε ό,τι η φύση κρύβει ως ιστορικά και αληθώς σημαίνον. Κι εμείς, από κλασικοί τουρίστες, γινόμαστε περιηγητές, ερμηνεύουμε και βιώνουμε την εμπειρία του τοπίου, στη μυστική, αθέατη πλευρά του.
Πού μπορούμε να περπατήσουμε σήμερα; Εχουμε καταφέρει να χαρακτηρίσουμε ως διαδρομές πολιτιστικού ενδιαφέροντος πάνω από 600 χιλιόμετρα στα 21 από τα 24 νησιά των Κυκλάδων. Πιο συγκεκριμένα, λειτουργούν σήμερα πλήρη περιηγητικά δίκτυα μονοπατιών στα νησιά Άνδρο, Τήνο, Κέα, Αμοργό και Ηρακλειά. Παράλληλα, ολοκληρώνονται οι δράσεις ανάδειξης στα δίκτυα της Σαντορίνης και της Ανάφης. Τα υπόλοιπα νησιά ακολουθούν.
Τι σημαίνει, πρακτικά, «αποκαθιστώ μονοπάτια»; Επιλέγονται ορισμένες συνδέσεις μεταξύ οικισμών, προσβάσεις σε ακτές ή σε σημεία ενδιαφέροντος που είναι οδικώς απρόσιτα και γίνεται καθαρισμός από τη βλάστηση και τα φερτά υλικά, αποκαταστάσεις λιθοδομών και λιθοστρώσεις, και σηματοδότηση/σήμανση.
Η διαδικασία αποκατάστασης φαίνεται απλή, όμως έχουν περάσει 15 χρόνια από την πρώτη πιλοτική εφαρμογή κι ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί τα έργα. Ποιες είναι οι δυσκολίες; Κατ’ αρχάς, η δυσπιστία των τοπικών αρχών αλλά και του ίδιου του κόσμου. Κανείς δεν είχε πιστέψει στην αξία τους. Σήμερα βρισκόμαστε στο αντίθετο σημείο, και από το χαρακτηρισμό μας ως αιθεροβάμονες, έχουμε φτάσει σε κάθε νησί να υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που παλεύουν για τα μονοπάτια. Κατά δεύτερον, πολλές δράσεις εκτελέστηκαν από εργολάβους οδοποιίας, με συνέπεια πολλές εργασίες να μη γίνουν με τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά με διαδικασίες τυπικών δημόσιων έργων, με αποτέλεσμα την πλημμελή εκτέλεση των έργων. Στην Τήνο, τα μονοπάτια διαλύθηκαν, στην Αμοργό ένα κομμάτι μήκους μόλις 12 χλμ. κόστισε το 2000 14,3 εκατ. δραχμές (δηλαδή 42.000 ευρώ)! Ετσι, από το 2006 ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με τοπικά συνεργεία και ελάχιστο δυνατό κόστος, εκεί όπου οι παππούδες και οι πατεράδες των εργατών έχουν κληροδοτήσει την πείρα τους, αλλά υπάρχει και ευαισθησία για το έργο που γίνεται στον ίδιο τους τον τόπο, χωρίς να πρωτεύει το κέρδος.
Πώς αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι ντόπιοι την αναβίωση των μονοπατιών; Από δύο όψεις. Από τη μια, υπάρχει ο φόβος ότι θα δημιουργηθούν δεδομένα ώστε να μην μπορούν να κτίσουν και να επενδύσουν οι ίδιοι και, από την άλλη, βλέπουν την προσέλκυση κόσμου και ευαισθητοποιούνται περιβαλλοντικά μέσα από τις ημερίδες και την τουριστική προβολή. Είναι μια πορεία συνειδητοποίησης με αργούς ρυθμούς.
Τελικά οι επισκέπτες, στους οποίους άλλωστε απευθύνονται πλέον τα μονοπάτια, περπατάνε; Εχει αρχίσει να παρατηρείται ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον. Το σύνθημα «Ήλιος και θάλασσα» δεν υπάρχει πια. Στην παρέα γίνεται συζήτηση για το αν θα πάρουν το αυτοκίνητο για να πάνε στην παραλία ή θα πάνε με τα πόδια. Όμως, και τα νούμερα μιλούν από μόνα τους. Στην Κέα, την Αμοργό, ακόμα και στην Άνδρο, η κινητικότητα του τουρισμού εκτός σεζόν αυξάνεται συνεχώς.
Δεν φοβάστε ότι τελικά τα μονοπάτια, αντί να συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, θα αλλοιώσουν τα φυσικά τοπία από τη διέλευση του κόσμου; Η αναβίωση και προστασία των μονοπατιών είναι ένα από τα όπλα μας για να κάμψουμε τις αντιδράσεις των τοπικών εργολαβικών συμφερόντων και να προστατέψουμε το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα, οι ντόπιοι, βλέποντας ότι τα μονοπάτια βοηθούν στην ανάπτυξη του τουρισμού, ευαισθητοποιούνται και βρίσκονται σε εγρήγορση για τυχόν παρανομίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι με την αναβίωση των μονοπατιών αναδεικνύονται οι φυσικές ιδιαιτερότητές του και αναπτύσσεται ήπια σε μακροπρόθεσμη βάση.\
Άνδρος: Ύπαρξη δικτύου 10 σηματοδοτημένων διαδρομών και δημιουργία του Πολιτιστικού Περιηγητικού Οδηγού «Οδοιπορικό στην Ανδρο».
Τήνος: Δημιουργία δικτύου 10 σηματοδοτημένων διαδρομών και του 20σέλιδου εντύπου «Οδοιπορικό στην Τήνο».
Κέα: Δίκτυο 12 σηματοδοτημένων διαδρομών και ταυτόχρονη δημιουργία του 20σέλιδου εντύπου «Οδοιπορικό στην Κέα», ενός αναλυτικού περιηγητικού χάρτη παρουσίασης των διαδρομών. Λειτουργία, επίσης, Κέντρου Πληροφόρησης στην Ιουλίδα.
Αμοργός: Δημιουργία δικτύου 8 σηματοδοτημένων διαδρομών και έκδοση του Πολιτιστικού Περιηγητικού Οδηγού «Οδοιπορικό στην Αμοργό».
Ηρακλειά: Δίκτυο 8 σηματοδοτημένων διαδρομών.
Οι συμμετοχές του ΣΕΔΑ για το 2014 μέχρι στιγμής είναι οι ακόλουθες:
